خانم ناخدازاده
خانم صادقی
خانم ارجمند
خانم رستگار
خانم رحیمی
خانم حسینی
موافقت نامه تریپس 1994 در زمینه طرح صنعتی یکیی از معاهدات بین المللی برای ثبت طرح صنعتی است. که تابع قوانین بین المللی به اشخاص برای ثبت طرح صنعتی اجازه ثبت طرح صنعتی را می دهد.
موافقت نامه تریپس در زمینه ثبت طرح صنعتی
در زمینه مالکیت فکری و صنعتی از قرن نوزدهم میلادی به بعد کنوانسیون ها و معاهدات متعددی بین دولت با هم فکری حقوق دانان و متخصصان کشورهای بزرگ جهان به امضاء رسیده است که در حال حاضر اکثر این معاهدات تحت نظارت سازمان جهانی مالکیت فکری یعنی وایپو « WIPO» که یکی از سازمان های تخصصی سازمان ملل متحد است اداره می شوند.
با وجود تجدید نظرهای به وجود آمده در کنوانسیون های بین المللی، نقایص و کمبودهایی از جمله عدم پیش بینی راه حل های اجرایی و قضایی موثر، سبب شده که در مذاکرات دور ارو گونه معایب حقوق مالکیت فکری و صنعتی مطرح گردد.
در نتیجه موافقت نامه ای با عنوان موافقت نامه جنبه های تجاری حقوق مالکیت فکری (تریپس) به تصویب نمایندگان دول شرکت کننده رسید.
موافقت نامه تریپس در 73 ماده به منظور تکمیل کنوانسیون های قبلی و رفع نقایص عملی درسال 1994 تصویب شد که مواد 25 و 27 آن ضوابطی برای طرح های صنعتی و مسائل آن به طور اختصاصی در نظر گرفته شده است.
هرچند در مواد 2و3و4و5و11و12 آن نیز که ناظر به اصول اساسی و کلی است، به طرح های صنعتی اشاراتی دارد.
در ماده 25 موافقت نامه تریپس به مسائل مربوط به لزوم حمایت از طرح های صنعتی، شرایط حمایت از این طرح ها و تضمین خاص شرایط حمایت از طرح های منسوجات پرداخته شده است.
دربند یک ماده 25 موافقت نامه، همانند مواد یک و پنج کنوانسیون پاریس به لزوم حمایت از طرح های صنعتی و تعهد کشورهای عضو اتحادیه و امضاء کنندگان موافقتنامه، به حمایت از طرح های صنعتی، اشاره شده است.
شرایط حمایت از طرح های صنعتی در موافقت نامه تریپس
در زمینه شرایط حمایت از طرح های صنعتی، در بند یک ماده 25 موافقت نامه عنوان شده است که طرح های صنعتی به شرط این که جدید و اصیل بوده و وجود استقلالی داشته باشند، باید مورد حمایت قرار گیرند بنابراین یک طرح صنعتی اگر در طراحی آن تفاوت چشمگیر و قابل ملاحظه ای با طرح های شناخته شده و یا ترکیبی از عناصر طراح های شناخته شده قبلی وجود نداشته باشد، لازم نیست آن را یک طرح جدید یا اصیل تلقی کرد و قابل حمایت دانست.
دربند 2ماده 25 موافقت نامه در زمینه طرح های مربوط به منسوجات، توصیه خاصی شده است که اعضاء این موافقت نامه، در شرایط حمایت برای طرح های منسوجات، خصوصاً در مورد هزینه های طرح، بررسی طرح، یا انتشار آن، تضمینی به طراحان بدهند، تا لطمه ای نامعقول به امکان درخواست و تحصیل امتیاز ناشی از حمایت مذکور وارد نسازد.
به موجب این بند، اعضاء موافقت نامه، مختار خواهند بود که تعهد ناشی از این تضمین را از طریق تصویب قانون مربوط به حمایت از طرح های صنعتی یا از طریق تصویب قانون مربوط به کپی رایت، عهده دار گردند.
ضوابط مربوط به طرح ها وطراحی های مربوط به منسوجات پیش بینی شده در بند 2ماده 25 موافقت نامه تریپس کاملا ضابط جدیدی است که در کنوانسیون پاریس حکم مشابه آن وجود ندارد.
در ماده 26موافقت نامه به حقوق ناشی از حمایت و مدت آن اشاره شده است.
بند یک و دو ماده 26 موافقت نامه تریپس، ناظر به حقوق مالک یک طرح صنعتی است و مالک طرح صنعتی مورد حمایت، به طور انحصاری از امتیازات و حقوق ناشی از طرح برخوردار خواهد بود و اشخاص ثالث نمی توانند بدون موافقت صاحب طرح، از آن در ساخت، فروش کالا و امثال آن ها استفاده کنند.
ولی صاحب طرح می تواند حقوق خود را به صورت کلی یا جزئی با عوض یا بلاعوض به صورت محدود یا نامحدود به دیگری واگذار کند ولی نسخه برداری یا مشابه سازی طرح، توسط ثالث با هدف تجاری ممنوع است که در پاره ای از موارد، موافقت نامه تریپس، تکمیل کننده کنوانسیون پاریس است.
بند 3ماده 26 موافقت نامه تریپس مربوط به مدت حمایت از طرح های صنعتی است و حداقل مدت این حمایت نباید کمتر از 10 سال باشد. بنابراین کشورهای عضو این موافقت نامه حق ندارند مدت حمایت را کمتر از 10سال در قوانین خود پیش بینی کنند.
مدت حمایت از طرح های صنعتی در موافقت نامه تریپس
در کنوانسیون پاریس، در زمینه مدت حمایت از طرح های صنعتی، حکمی ملاحظه نمی شود هرچند آن دسته از کشورهای عضو کنوانسیون پاریس که به موافقت نامه لاهه 1960 در خصوص سپرده گذاری بین المللی طرح های صنعتی پیوسته اند، طبق شق الف بند 1 ماده 11 موافقت نامه لاهه، باید حداقل برای مدت 10 سال از طرح های صنعتی که در سطح بین المللی سپرده گذاری و تمدید شده اند، حمایت کنند و آن گروه از کشورهای عضو کنوانسیون پاریس که به موافقت نامه 1934 لاهه پیوسته اند، باید طبق ماده 7موافقت نامه مزبور ،از طرح های صنعتی به مدت15 سال از تاریخ سرمایه گذاری در دفتر بین المللی مالکیت صنعتی، حمایت کنند.
برابر گزارش سازمان جهانی مالکیت فکری و صنعتی دربعضی از کشورها از جمله در آفریقای جنوبی، طرح های تزئینی برای مدت15 سال وطرح های فنی و کاربردی برای مدت 19 سال از تاریخ تکمیل تقاضانامه ثبت، مورد حمایت قرار می گیرند.
البته لازم است هرطرحی، سالانه با پرداخت هزینه مربوط تمدید گردد و اگر مالک طرح، هزینه سالانه را پرداخت نکند، پروانه ثبت طرح وی باطل می شود.
لازم است در مورد سپرده گذاری بین المللی توضیح مختصر داده شود که منظور از سپرده گذاری، تودیع پول در مراجع و دفاتر بین المللی نیست بلکه به معنای تسلیم و تودیع تقاضانامه یا اظهارنامه است همراه با یک یا چند عکس و تصویر یا نمودار از طرح صنعتی به دفتر بین المللی وایپو، که برای ثبت حق اختراع یا ثبت حق طرح های صنعتی بین المللی صورت می گیرد.
در زمینه سپرده گذاری یا تودیع بین المللی موضوع اختراعات یا طرح های صنعتی و غیره معاهدات و موافقت نامه هایی بین کشورهای بزرگ جهان به امضاء رسیده است که از جمله آن ها، موافقت نامه سال های 1960،1934،1925 و 1967 را می توان نام برد.
تودیع یا سپرده گذاری بین المللی طرح های صنعتی به وسیله اشخاص حقیقی یا حقوقی باید براساس یکی از معیارهای 3گانه باشد که عبارتند از:
استقرار موسسه اقتصادی، اقامتگاه دائمی یا تابعیت یکی از کشورهای متعاهد، براساس موافقت نامه 1925 تجدید نظر شده سال 1934 و موافقت نامه 1960 لاهه یا هر دو، صورت گیرد.
با توجه به این که 95 درصد سپرده ها یا تودیع بین المللی منحصراً یا در برخی از موارد براساس ضوابط موافقت نامه 1960 لاهه صورت می گیرد، این موافقتنامه نسبت به موافقتنامه سال 1934 در اولویت قرار گرفته است.
براساس ضوابط موافقتنامه 1960 لاهه، سپرده گذاری بین المللی یک طرح صنعتی، می تواند به صورت مستقیم یا از طریق اداره مالکیت صنعتی ملی کشور مبداء در صورتی که قوانین این کشور چنین اجازه یا شرطی را پذیرفته باشد، در دفتر بین المللی وایپو انجام گیرد.
درتقاضانامه یا اظهارنامه، علاوه برپیوست عکس یا نمودار، باید فهرست کشورهای متعاهد مورد تقاضا برای شناسایی تودیع بین المللی را که حاضر به پذیرش این شناسایی باشند و همچنین کالا یا کالاهای مورد نظر برای ساخت و استفاده از طرح صنعتی، باید نام برده شود که کشور مبداء نیز ممکن است مشمول این تعهد باشد، مگر این که ترتیب دیگری در قوانین این کشور مقرر شده باشد.
تقاضا نامه باید به یکی از زبان های انگلیسی یا فرانسه تنظیم شده باشد. با وجود این که سپرده گذاری بین المللی متقاضی، براساس موافقت نامه 1934 و1 1960 وبا توجه به ارتباطی که با کشورهای عضو یکی از این معاهدات دارد، می تواند اقدام به سرمایه گذاری کند، طبق آمار اعلام شده در موافقت ژنو 1999 بیش از 95 درصد سپرده های بین المللی منحصراً یا در برخی موارد تابع ضوابط موافقت نامه 1960 هستند.
درسال 1988 تعداد 2708 سپرده گذاری ، ثبت شده که 9150 سپرده مربوط به طرح صنعتی بوده است ولی درسال 2001 تعداد سپرده گذاری 4334 مورد بوده که 21195 مورد آن مربوط به طرح صنعتی بوده و به طور میانگین هر طرح صنعتی مشمول سپرده سرمایه گذاری بین المللی در 11 کشور متعاهد اعتبار دارد که این آمار نشان دهنده پیشرفت کار موافقت نامه لاهه است.
با این حال، تعداد کشورهای طرف این موافقت نامه و قلمرو جغرافیایی آن، محدود مانده است زیرا در قوانین برخی از کشورها، ضوابط موافقت نامه 1960 در زمینه بدیع بودن طرح های صنعتی، همراه با مشکلاتی بوده است.
به همین دلیل در دوم ژوئیه 1999 در یک کنفرانس سیاسی در ژنو، برای رفع نواقص موافقت نامه لاهه، توافقاتی به عمل آمد و به وسیله نمایندگان 24 کشور امضا شد که باعث تسهیل الحاق اعضای جدید به موافقت نامه لاهه گردید.
در امتیازات جدیدی نظیر افزایش مهلت اعلام عدم اعطای حمایت به مدت 12 ماه ویا وضع هزینه بالاتر برای تعیین کشورهای مورد تقاضای سپرده گذار و همچنین موجبات امکان تعویق انتشار عکس ها و نمودارهای طرح های صنعتی سپرده گذاری شده را تا 30 ماه برای متقاضی فراهم کرد و به جذابیت موافقت نامه لاهه افزود تا سپرده گذاران را به سپرده گذاری بین المللی بیشتر تشویق کند.
