خانم ناخدازاده
خانم صادقی
خانم ارجمند
خانم رستگار
خانم رحیمی
خانم حسینی
شرکت‌های دانش بنیان یکی از مهم‌ترین موتورهای محرک اقتصاد دانش‌بنیان در جهان مدرن محسوب می‌شوند. در عصر حاضر که علم و فناوری نقش بسزایی در توسعه اقتصادی ایفا می‌کند، شرکت‌های دانش بنیان به عنوان نهادهایی که توانسته‌اند از درون مراکز علمی و دانشگاهی به دنیای تجارت و صنعت منتقل شوند، اهمیت زیادی پیدا کرده‌اند. در این مقاله قصد داریم به چرایی و چگونگی نقش‌آفرینی این شرکت‌ها در عرصه اقتصاد و همچنین نحوه ثبت شرکت دانش بنیان بپردازیم و به سوال “شرکت دانش بنیان چیست؟” پاسخ دهیم.
تعریف شرکت دانش بنیان
شرکت دانش بنیان به نهادی اطلاق می‌شود که بر پایه دانش و دستاوردهای علمی بنیان‌گذاری شده و تلاش می‌کند تا از طریق مهارت‌های علمی و فناوری‌های پیشرفته، محصولات و خدماتی نوین را توسعه و به بازار عرضه کند. این گونه شرکت‌ها معمولاً متکی به تحقیق و توسعه (R&D) هستند و فعالیت‌هایشان را بر مبنای فناوری‌های نوظهور و پیشرفته متمرکز می‌کنند. شرکت دانش بنیان به نوعی پلی میان دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی با فضای صنعتی و تجاری حساب می‌شود، چرا که دانش تولید شده در مراکز علمی را به محصولات و خدمات کاربردی تبدیل می‌نماید.
انواع شرکت‌های دانش بنیان
بخش‌بندی شرکت‌های دانش بنیان می‌تواند درک بهتری از ساختار و نحوه عملکرد آنها فراهم کند. این شرکت‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
الف- شرکت‌هایی که فقط اعضای هیات علمی مالک آن هستند.
در این نوع از شرکت‌های دانش بنیان، اعضای هیات علمی و محققان دانشگاهی نقش اصلی را در تأسیس و مدیریت شرکت ایفا می‌کنند. این افراد با توجه به دانش تخصصی و تجربه تحقیقاتی خود، توانسته‌اند بستر مناسبی را برای نوآوری و توسعه فناوری فراهم کنند. معمولاً این نوع شرکت‌ها به دلیل نزدیکی به مراکز دانشگاهی، از پتانسیل انتقال دانش و فناوری بالا برخوردارند و به سرعت می‌توانند به نتایج علمی جدید واکنش نشان دهند.
ب- شرکت‌هایی که دانشگاه‌ها نیز در آن مالکیت دارند.
در این مدل، دانشگاه‌ها به همراه اعضای هیات علمی و دیگر شرکا، به عنوان مالکین شرکت مشارکت دارند. این نوع ساختار باعث می‌شود تا دانشگاه‌ها به‌صورت مستقیم در تجاری‌سازی دانش خود دخیل شوند و از منافع اقتصادی و اجتماعی آن بهره‌مند گردند. دانشگاه‌ها با فراهم کردن امکانات و منابع تحقیقاتی، می‌توانند به پیشرفت سریع‌تر این شرکت‌ها کمک کنند. از سوی دیگر، این تعامل دوطرفه میان دانشگاه و صنعت، امکان تربیت نیروی انسانی متخصص و کاربردی را نیز فراهم می‌سازد.
خصوصیات شرکت‌های دانش بنیان
شرکت‌های دانش بنیان دارای خصوصیات منحصر به‌فردی هستند که آنها را از سایر انواع شرکت‌ها متمایز می‌کند. اولاً، این شرکت‌ها باید حتماً دارای موضوع فعالیتی باشند که بر اساس فناوری بوده و دارای ارزش افزوده علمی است. ثانیاً، باید ظرفیت تحقیق و توسعه قوی و اثربخشی داشته باشند که منجر به ایجاد محصولات یا خدمات نوآورانه می‌شود. ثالثاً، ساختار سازمانی این شرکت‌ها باید به گونه‌ای باشد که نوآوری و خلاقیت به طور مداوم در آنها تشویق شود. همچنین، توانایی مدیریت ریسک و پذیرش شکست به عنوان قسمتی از فرآیند یادگیری، از ویژگی‌های بارز این شرکت‌ها است. همین عوامل باعث می‌شوند که شرکت دانش بنیان توانایی ایجاد تغییرات اساسی در بازار و صنعت را داشته باشد.
زمینه‌های فعالیت شرکت‌های دانش بنیان
شرکت‌های دانش بنیان در زمینه‌های متعددی می‌توانند فعالیت نمایند که هریک به نوبه خود دنیای جدیدی از فرصت‌ها را پیش روی آنان می‌گشاید. مثلاً در حوزه‌های بیوتکنولوژی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، صنایع فضایی، نانوتکنولوژی، انرژی‌های نو و تجدیدپذیر از جمله عرصه‌هایی هستند که شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند فعالیت داشته باشند. این زمینه‌ها به دلایل مختلف، از جمله پیچیدگی فنی بالا و نیاز به تحقیق و توسعه گسترده، ظرفیت بالایی برای نوآوری فراهم می‌آورند و شرکت‌های دانش بنیان به خوبی می‌توانند از این ظرفیت‌ها بهره‌برداری کنند.
از طرف دیگر، تمرکز بر صنایع فرهنگی و خلاق، مشاوره‌های مدیریتی و آموزشی و همچنین خدمات بهداشتی پیشرفته نشان‌دهنده گستردگی حوزه‌هایی است که شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند در آن فعال باشند و از تأمین نیازهای جامعه و رفع چالش‌های موجود، به فرصت‌های اقتصادی سودآوری دست یابند. بنابراین، این شرکت‌ها نه تنها به عنوان محرک اصلی اقتصاد دانش‌بنیان بلکه به عنوان پیشگامان حل چالش‌های کلان اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی نیز شناخته می‌شوند.
بیشتر بخوانید: ثبت اختراع به همراه مشاوره رایگان
حمایت های دولتی از شرکت های دانش بنیان
یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت شرکت‌های دانش بنیان، حمایت‌های دولتی است که از آنها صورت می‌گیرد. این حمایتها می‌تواند شامل معافیت‌های مالیاتی، تسهیلات قرض الحسنه، دریافت مجوزهای سریع‌تر و حتی حمایت‌های مشاوره‌ای و آموزشی باشد. دولت با ارائه بستری مناسب، زمینه را برای رشد و توسعه بیشتر این شرکت‌ها فراهم می‌کند. این حمایتها نه تنها به توسعه محصولات دانش بنیان کمک می‌کند بلکه موجب ایجاد اشتغال و توسعه فناوری در کشور نیز می‌گردد. در بسیاری از کشورها، ایجاد نهادهای ویژه برای حمایت از شرکت‌های دانش بنیان یکی از اولویت‌های اصلی سیاست‌گذاری‌های دولتی است. ایران نیز به عنوان یکی از کشورهایی که به دنبال دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان است، اقدامات مؤثری در این راستا انجام داده است.
شاخص های تشخیص شرکت های دانش بنیان
تشخیص شرکت‌های دانش بنیان از دیگر شرکت‌ها بر پایه مجموعه‌ای از شاخص‌ها صورت می‌گیرد. این شاخص‌ها شامل میزان تحقیق و توسعه، تعداد پتنت‌های ثبت شده، کیفیت محصولات و خدمات ارائه شده، سطح نوآوری و فناوری مورد استفاده در شرکت می‌باشد. شرکت‌هایی که بتوانند در این شاخص‌ها امتیاز مناسبی کسب نمایند، به عنوان شرکت دانش بنیان شناخته می‌شوند. این شاخص‌ها به روشن‌سازی وضعیت عملکردی شرکت در پیشبرد اهداف علمی و تکنولوژیکی کمک می‌کنند و به نهادهای مرتبط اطلاعات لازم برای ارائه حمایت‌های بیشتر را فراهم می‌آورند. در نهایت، شفافیت در این شاخص‌ها موجب ایجاد رقابت سالم و پویایی در بین شرکت‌های فعال در این حوزه می‌شود.
معیارهای تشخیص محصولات دانش بنیان
محصولات دانش بنیان به محصولاتی گفته می‌شود که در آنها دانش و فناوری نقش اصلی را ایفا می‌کند. معیارهای تشخیص اینگونه محصولات شامل تازگی و نوآوری محصول، پیچیدگی فنی، نیاز به تخصص و دانش خاص برای تولید و همچنین سهم بازار و قدرت رقابتی محصول می‌باشد. محصولات دانش بنیان معمولاً نقش مهمی در ارتقاء سطح کیفی زندگی و افزایش بهره‌وری در صنایع مختلف دارند. علاوه بر این، چنین محصولاتی می‌توانند نقش کلیدی در جلب سرمایه‌گذاران و جذب بازارهای بین‌المللی ایفا کنند. اگرچه تشخیص محصولات دانش بنیان نیازمند بررسی دقیق و کارشناسی است، اما به طور کلی این محصولات نتیجه تلاش‌های تحقیق و توسعه مداوم در حوزه‌های علمی و فنی هستند.
شرایط پذیرش طرح های حمایتی شرکت دانش بنیان
برای اینکه شرکت‌ها بتوانند از مزایای حمایتی دولت بهره‌مند شوند، باید شرایط خاصی را برآورده سازند. از جمله این شرایط می‌توان به ارائه مدارک معتبر مبنی بر انجام فعالیت‌های تحقیق و توسعه، ثبت اختراعات و نوآوری‌ها، داشتن تیم تحقیقاتی قوی و مستندات مالی شفاف اشاره کرد. همچنین، ارائه برنامه‌های استراتژیک برای توسعه و گسترش فعالیت‌های علمی و فناوری در آینده نیز از دیگر معیارهای مورد نیاز برای پذیرش این طرح‌ها است. شرایط پذیرش به گونه‌ای طراحی شده که تنها شرکت‌های دانش بنیان واقعی و با ظرفیت بالا بتوانند از مزایای دولتی بهره‌مند شوند و از منابع مالی و غیرمالی بهینه استفاده کنند.
شرایط استخدام شرکت دانش بنیان چیست؟
استخدام در یک شرکت دانش بنیان معمولاً با تفاوت‌هایی نسبت به شرکت‌های سنتی همراه است. از آن‌جا که این شرکت‌ها بر پایه دانش و نوآوری فعالیت می‌کنند، شرایط استخدام در آنها نیز بر همین اساس تعیین می‌شود. یکی از اصلی‌ترین شرایط استخدام در شرکت‌های دانش بنیان، داشتن تخصص در زمینه‌های علمی و فنی مرتبط با حوزه فعالیت شرکت است. بنابراین، فارغ‌التحصیلان رشته‌های علمی و مهندسی با تخصص‌های خاص شانس بیشتری برای استخدام در این شرکت‌ها دارند.
توانایی حل مسائل پیچیده، توانایی تحقیق و توسعه، و داشتن نگرش نوآورانه و خلاقیت از دیگر شرایط اساسی برای استخدام در شرکت‌های دانش بنیان محسوب می‌شود. علاوه بر این، مهارت‌های نرم مانند کار تیمی، ارتباط موثر و توانایی مدیریت پروژه‌ها نیز از اهمیت بالایی برخوردارند. به دلیل ماهیت نوپای بسیاری از شرکت‌های دانش بنیان، انعطاف‌پذیری و تمایل به یادگیری مستمر از کارکنان این شرکت‌ها انتظار می‌رود.
بیشتر بخوانید: معافیت سربازی و کسری خدمت با ثبت اختراع
امریه دانش بنیان چیست؟
سیستم امریه دانش بنیان یکی از ابتکارات دولت برای ارتقای همکاری میان دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش بنیان است. این سیستم به دانشجویان و فارغ‌التحصیلان فرصتی می‌دهد تا بتوانند ضمن خدمت در زمینه‌های مرتبط با تحصیلات خود، به حل مشکلات صنعتی و بهبود فرآیندهای موجود در شرکت‌های دانش بنیان بپردازند.
امریه دانش بنیان باعث می‌شود دانشجویان بتوانند با دسترسی به منابع و تسهیلات شرکت‌ها، از دانش خود به صورت عملی بهره‌برداری کرده و همزمان تجربه کاری ارزنده‌ای کسب کنند. این برنامه همچنین به ایجاد شبکه‌های ارتباطی میان فعالان علمی و صنعتی کمک کرده و باعث تسهیل فرآیند انتقال فناوری می‌شود. از طرف دیگر، شرکت‌های دانش بنیان نیز می‌توانند از ایده‌های نوآورانه و انرژی جوانان بهره‌مند شده و پروژه‌های تحقیق و توسعه خود را تقویت کنند.
محصولات دانش بنیان چیست ؟
محصولات دانش بنیان آن دسته از محصولاتی هستند که از دانش علمی و پژوهشی بالا در فرآیند توسعه و تولید برخوردارند. این محصولات معمولاً در حوزه‌های پیچیده و فناورانه از قبیل داروسازی، فناوری اطلاعات، هوافضا، انرژی‌های نوین، و بیوتکنولوژی توسعه می‌یابند. تولید این محصولات به فناوری‌های پیشرفته، تحقیق و توسعه دامنه‌دار، و تخصص‌های ویژه‌ای نیاز دارد.
محصولات دانش بنیان علاوه بر اینکه به رفع نیازهای خاص در صنایع مختلف کمک می‌کنند، به ارتقای سطح فناوری و رقابت‌پذیری در بازارهای داخلی و بین‌المللی نیز می‌انجامند. این محصولات با ارزش فوق‌العاده بالای خود، پایه و اساس اقتصاد مدرن و پیشرفته را تشکیل داده و زمینه‌ساز رشد و توسعه پایدار به شمار می‌روند. توسعه محصولات دانش بنیان معمولاً به زمان و سرمایه‌گذاری بالایی نیاز دارد، اما در بلندمدت بازدهی و سود قابل توجهی را برای شرکت‌ها و کشورها به همراه دارند.
اقتصاد دانش بنیان چیست؟
اقتصاد دانش بنیان، نوعی از اقتصاد است که در آن سهم بزرگی از تولید و رشد اقتصادی ناشی از استفاده از دانش و اطلاعات است. در این نوع اقتصاد، نوآوری، تحقیق و توسعه، سطح آموزش و تخصص نیروی کار نقش اساسی ایفا می‌کنند. در واقع، اقتصاد دانش بنیان ترکیبی از علوم و فنون جدید با فرآیندهای اقتصادی است که به کارآمدی و بهره‌وری بیشتر منجر می‌شود.
در اقتصاد دانش بنیان، شرکت‌های دانش بنیان از جمله مهم‌ترین بازیگران به شمار می‌روند، زیرا این شرکت‌ها با استفاده از دانش و فناوری پیشرفته قادرند به روش‌های نوینی برای حل مشکلات و بهینه‌سازی فرآیندها دست یابند. توسعه اقتصاد دانش بنیان وابسته به سرمایه‌گذاری در آموزش و پژوهش و همچنین ایجاد بسترهای مناسب برای کارآفرینی و نوآوری است.
آئین نامه ارزیابی شرکت های دانش بنیان
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در زمینه شرکت‌های دانش‌بنیان مطرح می‌شود، ارزیابی و شناسایی این شرکت‌ها است. آئین‌نامه ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان به منظور فراهم کردن یک چارچوب استاندارد برای تشخیص و ارزیابی این شرکت‌ها تدوین شده است. این آئین‌نامه شامل معیارهایی است که بر اساس آنها شرکت‌ها می‌توانند به عنوان دانش‌بنیان شناسایی شوند.
این معیارها شامل نوآوری و خلاقیت در ارائه محصولات و خدمات، سطح تولید فناوری و تجاری‌سازی آنها، میزان اشتغال‌زایی و تاثیر اقتصادی شرکت در جامعه می‌باشند. همچنین، شرکت‌هایی که بر اساس این آئین‌نامه تایید می‌شوند، می‌توانند از تسهیلات و حمایت‌های مالی و سرمایه‌گذاری خاص بهره‌مند شوند، که این خود می‌تواند راه را برای توسعه بیشتر این شرکت‌ها هموار کند.
سرمایه گذاری در شرکت های دانش بنیان
یکی از مهم‌ترین مزیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان، جذب سرمایه‌گذاری‌های چشمگیر است. با توجه به پتانسیل بالای رشد این شرکت‌ها، سرمایه‌گذاران تمایل زیادی به وارد کردن سرمایه‌های خود در این زمینه دارند. سرمایه‌گذاری در شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند به دلیل نوآوری‌های مستمر و قابلیت بالا در تجاری‌سازی فناوری‌ها، بازگشت سرمایه مناسبی را به ارمغان آورد.
از سوی دیگر، دولت‌ها نیز با ارائه تسهیلات و اعطای مشوق‌های مالی به سرمایه‌گذاران، آنها را ترغیب به حمایت از این شرکت‌ها می‌کنند. برای مثال، معافیت‌های مالیاتی، تسهیلات مرتبط با اخذ وام و حمایت از پروژه‌های تحقیق و توسعه از جمله اقداماتی است که می‌تواند سرمایه‌گذاری در این حوزه را ترغیب کند.
هزینه کمتر در تولید محصولات دانش‌بنیان نسبت به صنایع دیگر، سرعت بالای رشد، و توانایی بالای رقابت در بازارهای بین‌المللی از دیگر عواملی هستند که باعث شده‌اند تا سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به سرمایه‌گذاری در این بخش علاقه‌مند شوند.
سخن پایانی
شرکت‌های دانش‌بنیان به عنوان ستون‌های اصلی اقتصاد دانش‌محور و فناوری‌محور امروز شناخته می‌شوند. این شرکت‌ها با بهره‌گیری از دانش، نوآوری و فناوری‌های پیشرفته، نه تنها به رشد اقتصادی کمک می‌کنند بلکه به بهبود کیفیت زندگی و توسعه پایدار جوامع نیز یاری می‌رسانند. از این رو، حمایت از این شرکت‌ها و ایجاد زیرساخت‌های لازم جهت توسعه آنها از جمله وظایف اساسی دولتمردان و برنامه‌ریزان اقتصادی است.
باتوجه به تجربیات گذشته و پتانسیل‌های موجود، آینده‌ای روشن برای شرکت‌های دانش‌بنیان تصور می‌شود. افزایش تمایل به فناوری‌ها و محصولات دانش‌بنیان و روند رو به رشد سرمایه‌گذاری در این حوزه، نویدبخش دورانی جدید از تحولات اقتصادی و اجتماعی است.
سوالات متداول
۱. آیا شرکت‌های دانش‌بنیان تنها به حوزه فناوری اطلاعات محدود می‌شوند؟
خیر، شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند در هر حوزه‌ای که نیاز به دانش و نوآوری دارد فعالیت کنند. این حوزه‌ها می‌توانند شامل بیوتکنولوژی، نانو، انرژی‌های تجدیدپذیر، و بسیاری دیگر از صنایع باشند.
۲. چگونه می‌توانیم یک شرکت دانش‌بنیان تاسیس کنیم؟
برای تأسیس یک شرکت دانش‌بنیان، نیاز به یک ایده نوآورانه و قابل توسعه دارید که بتواند تأثیر مثبتی بر جامعه و اقتصاد بگذارد. پس از تهیه برنامه کسب‌وکار و تأیید آن توسط مراجع مربوطه، می‌توانید نسبت به ثبت شرکت اقدام کنید.
۳. چه حمایتی از سوی دولت به شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه می‌شود؟
دولت‌ها معمولاً برای تشویق توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان، تسهیلات مالی، معافیت‌های مالیاتی و زمین‌های صنعتی با قیمت‌های مناسب ارائه می‌کنند. این حمایتها بسته به سیاست‌های هر کشور متفاوت است.
