نظام حقوقی ایران و نحوه حمایت از طرح صنعتی

در نظام حقوقی ایران نحوه حمایت از طرح صنعتی در قانون ثبت طرح های صنعتی و علائم تجاری عنوان شده است. برای استفاده از حمایت های قانونی طرح صنعتی لازم است متقاضی اقدام به ثبت طرح خود بر اساس حقوق ایران کند. در ادامه در زمینه حمایت طرح نکاتی را ارائه می دهیم.

نظام حقوقی ایران و نحوه حمایت از طرح صنعتی

پس از گذشت سال ها خلاء قانونی در مورد نحوه حمایت از طرح های صنعتی به عنوان یکی از مهمترین آفرینه های فکری مدرن بر شمرده می شود. قانونگذار ایرانی در سال ۱۳۸۶ با اقتباس از قانون مدل سازمان جهانی مالکیت فکری، به این مهم پرداخته است.

با تعریف طرح صنعتی و بیان شرایط شکلی و ماهوی ثبت آن، گام موثری در این خصوص برداشته است. منتهای مراتب این قانون به مانند هر قانون دیگری که احکام مربوط به نهادی جدید را وضع می کند دارای نواقصی است. اکنون با گذشت چند سال از اجرای آن، به خوبی آشکار شده است.

این مقاله در صدد است تا با توجه به اصول حقوقی و تحلیل نقادانه، مطالعه تطبیقی دیگر نظام های حقوقی و آثار عملی آن داشته باشید. نواقص و امتیازات قانون مزبور در خصوص تعریف طرح صنعتی وجود دارد. معیارهای ثبت آن را اعلام و راهکارهای مناسب جهت رفع آنها ارائه نماید.

طرح صنعتی به عنوان معجونی که هنر و صنعت را در خود گرد آورده کرده است. از ویژگی منحصر به فردی در میان آفرینه های فکری برخوردار است. این دارایی ارزشمند اقتصادی که سهم قابل توجهی در تولید ناخالص داخلی و رونق بازار تولید و کسب و کار دارد.

مدت ها مورد بی مهری قانونگذار ایرانی قرار گرفته بود. پدیدآورندگان آن از حمایت کافی در این خصوص بهره مند نبودند.

نحوه حمایت از طرح صنعتی

این در حالی بود که نظام های حقوقی خارجی حتی در برخی کشورهای در حال توسعه از اواسط قرن بیستم با تدوین قوانینی جامع، شرایط و نحوه حمایت از طراحان صنعتی را معین کرده بودند.

بالاخره جمهوری اسلامی ایران همگام با دیگر کشورها در سال ۱۳۸۶ «قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی، علائم و نام های تجاری را به تصویب رسانید.

گامی موثر در پیشرفت حقوق مالکیت فکری برداشت. این قانون که فصل دوم (مواد ۲۰ الى۲۹) خود را به موضوع طرح های صنعتی اختصاص داده است. با تعریف طرح صنعتی و معیارهای حمایت از آن (اعم از ماهوی و شکلی) ضمانت اجرای نقض طرحهای ثبت شده را پیش بینی نموده است.

از این مواد آنچه جوهره حمایت از طراحان را تشکیل می دهد. تعریف انتخاب شده برای طرح و معیارهای در نظر گرفته شده برای ثبت آن می باشد؛ اما آیا این تعریف و معیارهای مطرح شده، در راه حمایت از طرحهای صنعتی ایرانی مناسب است؟

نواقص نظام حقوقی ایران و نحوه حمایت از طرح صنعتی

به نظر می رسد این قانون مانند سایر قوانینی که احکام مربوط به ماهیات جدید را وضع می کند نواقصی داشته که یک حقوقدان نقاد نمی تواند به آسانی از کنار آنها عبور کند.

این نواقص که عمدتا به تعریف طرح و معیارهای ثبت طرح برمی گردد با توجه به مطالعه تطبیقی قانون ایران با سایر نظامهای حقوقی و نیز در نظر گرفتن رویه عملی ادارات مالکیت صنعتی به خوبی هویدا می شود که در این مقاله در دو بخش کلی به بررسی آنها و ارائه راهکار پرداخته شده است.

بخش اول که تعریف طرح صنعتی را مورد نقادی قرار می دهد. از دستاوردهای مطالعه تطبیقی حقوق کشورهای برزیل و چین و بحرین به عنوان کشورهای درحال توسعه و اسلامی) و اتحادیه اروپا و فرانسه استفاده نموده است. بخش دوم که به مبحث مهم معیارهای ثبت طرح می پردازد.

از مطالعه حقوق موضوعه ایالات متحده آمریکا به عنوان کشور پیشگام در این رشته به طور ویژه و چند کشور دیگر بهره برده است. امید است که این مقاله بتواند با ارائه پیشنهادات به منظور اصلاح قانون کنونی ابزاری برای حمایت شایسته و بایسته از طراحان صنعتی و رونق تولید و تجارت داخلی قرار گیرد.