تعریف تجارت

تعریف تجارت و تجاری دوم تعریف متفاوت است. در واقع تجارت به نوعی انجام معامله است یا داد و ستد است، اما تجاری بیشتر ماهیت عمل است ممکن است یک چیزی تجاری باشد اما تجارت نباشد. برای اطلاعات بیشتر با کارشناسان ثبتی ایلیا در ارتباط باشید.

تجارت یعنی چه

تجاری منسوب به تجارت و در لغت تجارت به معنای انجام معاملات و خرید و فروش و داد وستد اموال و اشیاء قصد سود بردن و تحصیل منافع است و اعمالی که درامر تجارت انجام می شود، اعمال تجاری نام دارد.

اسرار یا رمز و راز صنعتی با رموز ساخت و تولید کالا و اسرار تجاری با توجه به معنای لغوی آن، عبارت است از مجموع اطلاعات مربوط به روش و فن ساخت و تولید کالا و محصولات و برنامه یا فرمول کار و طرح و مهارت های عملی و تجربی تولید و عرضه محصولات در بازار، بدون آن که عموم مردم و یا رقیب های رشتۀ موضوع یک فعالیت اقتصادی و تجاری از آن آگاهی پیدا کنند.

مجهول یا مخفی ماندن این اسرار از دیدگاه عموم و مخصوصاً از دیدگاه رقیب های صنعتی و تجاری، باید ارزش اقتصای مستقل و منافع عملی داشته باشد و امکان دسترسی به آن از طریق متعارف اصولا وجود نداشته باشد. یعنی به وسیله صنعت گر این روش به مرحله اجراء در می آید و در برابر رقبای خود آن را حفظ می کند و محرمانه نگاه داشته می شود.

مفهوم تجارت در نظام حقوقی ایران

در نظام حقوقی ایران از اسرار صنعتی و تجاری، تا سال 1382 تعریف قانونی به عمل نیامده بود. هرچند در قانون مربوط به اساسنامه مؤسسه بین المللی انرژی اتمی مصوب سال 1337 شمسی به سر صنعتی و اطلاعات محرمانه اشاره شده ولی ازآن ها تعریفی به عمل نیامده است. (بند ج ماده هفتم اساسنامه مؤسسه بین المللی انرژی اتمی مورخ 26 اکتبر 1956.)

در مادۀ 65 قانون تجارت الکترونیکی ایران مصوب سال 1382 چنین آمده است: «اسرار تجاری الکترونیکی، داده پیامی است که شامل اطلاعات، فرمول ها، الگوها، نرم افزار ها و برنامه ها، ابزار، روش ها، تکنیک ها و فرآیندها، تألیفات منتشر نشده، روش های انجام تجارت و داد و ستد، متون نقشه ها و فراگیر ها، اطلاعات مالی، فهرست مشتریان، طرح های تجاری و امثال این ها است که به طور مستقل دارای ارزش اقتصادی بوده و در دسترس عموم قرار ندارد و تلاش معقولانه ای برای حفظ و حراست از آن ها انجام شده است.».

ماده 65 قانون تجارت الکترونیکی ایران، اسرار صنعتی یا تجاری را تعریف نکرده است بلکه در واقع به بعضی از مصادیق اسرار تجارت الکترونیکی اشاره کرد و به خصوصیاتی از آن ها، از جمله داشتن ارزش اقتصادی مستقل و دور از دسترس عموم بودن و تلاش معقول برای حفظ و حراست از مصادیق مزبور، پرداخته است و در موارد دیگری از این قانون، تعریفی از اسرار صنعتی و تجاری الکترونیکی به عمل نیامده است.

در مواد 64 و 75 نیز منحصراً به جرم بودن تحصیل غیر قانونی اسرار تجاری و اقتصادی بنگاه ها و مؤسسات یا افشای آن و تعیین مجازات حبس از شش ماه تا دو سال و نیم و جزای نقدی معادل پنجاه میلیون ریال به منظور حمایت از اسرار تجاری اشاره شده است.

مشکل تعریف جامع و مانع مورد نظر در این اولین قانون، حل نشده است.

به نظر می رسد آنچه در ماده 65 قانون تجارت الکترونیکی ایران آمده است از مفهوم ماده 4 قانون (uniform trade secrets act). مصوب 1985 ایالات متحده امریکا استفاده شده باشد؛ زیرا در این ماده بیان شده است که اسرار تجاری یعنی اطلاعاتی مشتمل بر فرمول، الگو، گردآوری وسایل برنامه، روش و تکنیک یا فرآیندی است که از طرفی ارزش اقتصادی مستقل داشته و جنبه محرمانه دارد که با وسایل متعارف و معمولی امکان افشاء نباشد.

از طرفی دیگر برای حفظ این اسرار، اقدامات و تلاش های لازم از جانب ذینفع به عمل آمده باشد.

البته کشورهای صنعتی جهان از جمله آمریکا که از بزرگ ترین صادر کنندگان تولیدات صنعتی یا تکنولوژی فرآورده های مختلف در سطوح بین المللی بوده اند. بیشتر احساس نیاز به حمایت از اسرار صنعتی و رمز و راز فعالیت های تجاری داشته اند تا بتوانند از خطر شکست بازار فروش محصولات خود، در برابر رقیب های اقتصادی و تجارت جهانی مصون بمانند.

صاحبان صنایع و شرکت های بزرگ صنعتی و سایر فعالان اقتصادی از جمله تجار برای حفظ اسرار مخفی و رمز و راز فعالیت خود احتیاج به وضع مقررات داشتند تا از حمایت قانونی برخوردار گردند.

با توجه به توسعه روز افزون تجارت جهانی و روابط اقتصادی بین المللی، دولت ها به فکر به وجود آوردن کنوانسیون های بین المللی از جمله کنوانسیون پاریس 1883 و موافقت نامه تریپس 1994 و قرارداد های دیگر دوجانبه و چند جانبه بر آمده اند.

تعریف تجارت صحیح

تعریف اسرار ساخت و رموز تجاری و مشخص شدن خصوصیات اصلی و اساسی آن به منظور حمایت از صاحبان این اسرار، اهمیت و ارزش فراوانی دارد؛ زیرا بسیاری از اطلاعات فنی در ساخت و تولید محصولات صنعتی، قابلیت اختفاء ندارد.

به بازار آمدن محصولات ساخته شده و عرضه آن به بازار، در معرض دید دارندگان مهارت فنی قرار خواهد گرفت و قابلیت اقتباس و بهره برداری یا شبیه سازی از طرف صاحبان مشاغل حرف و صنایع مشابه پیدا می کند. بنابراین محرمانه یا مخفی ماندن این گونه اطلاعات امکان پذیر نیست و قابلیت حمایت نخواهد داشت.

با این که در ماده 39 موافقت نامه تریپس، حمایت از اطلاعات مخفی یا افشاء نشده مورد توجه قرار گرفته است، ولی اطلاعات افشاء نشده همان اسرار صنعتی یاتجاری است و مشروط بر این است که علاوه بر مخفی و سری بودن، باید این رموز ارزش اقتصادی داشته باشد، به نحوی تأثیر داشته باشد.

به تولید، کیفیتی مخصوص بدهد و آن را از محصولات مشابه متمایز گرداند و سبب جلب بیشتر مشتری و مصرف کنندگان شود و صاحب این رموز و مهارت ها، برای مخفی نگاه داشتن آن اصرار و تاکید داشته باشد. در حفاظت آن به منظور عدم دسترسی دیگران، مخصوصاً رقبای فعالیت اقتصادی مربوط به این نوع صنعت یا تجارت، به طور معقول و متعارف تلاش کند.

با وجود این، تشخیص موارد محرمانه و مخفی بودن، در امور صنعت و تجارت چندان آسان نیست و این امر نمی تواند جنبه کاملا شخصی داشته باشد. کارکنان یا مدیران موسسات صنعتی، به تشخیص خود بعضی از اطلاعات را غیرمحرمانه دانسته و افشاء آن ها را تخلف ندانند، بلکه باید اطلاعات محرمانه جنبه عینی و موضوعی داشته باشد.

یعنی موضوعاً در کیفیت تولید و تمایز بخشیدن و جلب مشتریان اصولاً وبه طور مسلم وبدون تردید، نقش اساسی ایفاء کند. بنابراین آشنایی با بعضی از مصادیق اسرار صنعتی یا تجاری که صاحبان مهارت فنی آن ها را جزء رمز و راز صنعتی یا تجاری دانسته اند، ضروری است.